Płacz: do czego jest nam potrzebny i dlaczego płaczemy?

Płacz towarzyszy człowiekowi niemal od pierwszych chwil jego życia. Często to jeden z pierwszych komunikatów, jaki nowo narodzone dziecko wysyła w świat i to właśnie na ten płacz czeka matka, chcąc dowiedzieć się, że dziecko oddycha i jest silne. Zwykle potrzebie płaczu towarzyszy potrzeba poradzenia sobie z napięciem, stresem. Łzy, jeżeli pozwolimy sobie na nie, mogą być naszym sprzymierzeńcem dając poczucie oczyszczenia i mówiąc, że dzieje sie coś ważnego dla nas. Przeczytaj, do czego jest nam potrzebny płacz i dowiedz się, dlaczego płaczemy!

Spis treści

1. Czym jest płacz?
2. Po co nam płacz?
3. Płacz w kulturze
4. Jak zareagować na cudzy płacz?

Czym jest płacz?

Płacz, a konkretnie łzy, fizjologicznie stanowią ochronę dla oka, zabezpieczając je przed wysuszeniem i zanieczyszczeniami. Łzy same w sobie składają się głównie z roztworu soli oraz substancji o działaniu bakteriobójczym, a produkowane są przez gruczoły łzowe.

Po co nam płacz?

Regulacja emocji

Płacz w skomplikowanym systemie regulacji emocji pełni ważną rolę, mówi o tym między innymi dwuetapowa teoria płaczu. Najpierw następuje stan wysokiego pobudzenia, kiedy aktywny jest układ współczulny, a następnie stan równowagi i zwiększonej aktywności układu przywspółczulnego. To szybka zmiana, której towarzyszy wrażenie rozluźnienia, odpuszczenia emocji czy poddania się im - spowodowana jest nagłym spadkiem adrenaliny.

To jest ten moment, kiedy zwykle pojawiają się łzy. Prawdopodobnie każdy ma doświadczenie, w którym w sytuacji ogromnego stresu udało się zachować przytomność umysłu, wykonać wszystkie zadania a dopiero, gdy kryzys minął pojawiają sie reakcje z ciała takie jak płacz czy drżenie mięśni. Sytuacja udzielania pierwszej pomocy, stłuczki samochodowej czy nawet kłótni, często maja podobny scenariusz.

Na poziomie ciała i emocji pojawia się pobudzenie, któremu towarzyszy stan mobilizacji, kiedy zaś mija i organizm powraca do równowagi, pojawiają się łzy. Organizm potrzebuje odreagować nadmiar napięcia, a płacz jest jednym ze sposobów na to.

Czytaj też:

Tłumienie emocji - czasem się przydaje, ale skutki zdrowotne mogą być bardzo duże

Komunikacja interprersonalna: czym jest i co ja utrudnia?

Natłok myśli: jak sobie z nim poradzić?

Częstotliwość występowania tego mechanizmu zależy od wielu czynników: między innymi od temperamentu, otwartości czy emocjonalności, jednak warto pozwolić sobie na korzystanie z dobrodziejstwa płaczu. Czynnikiem wzmacniającym regulującą funkcję płaczu jest otoczenie, w którym płaczemy.

Jeżeli łzy spotkają się z akceptacją innych, wsparciem kogoś bliskiego, to z dużym prawdopodobieństwem wzmocni to poczucie ulgi. Jednak płacz w środowisku niesprzyjającym, wrogim czy agresywnym może nie mieć szans na regulowanie napięcia emocjonalnego pogłębiając jedynie poczucie smutku, niezrozumienia czy napięcia.

Jeżeli płacz nie przynosi poczucia ulgi czy równowagi, a jest jedynie sposobem na rozpamiętywanie trudnych sytuacji, nie warto tego bagatelizować. Pewnego rodzaju zapętlenie w płaczu, który pogrąża w smutku lub długotrwałe obniżenie nastroju przy jednoczesnym braku możliwości rozpłakania się można skonsultować z psychologiem.

Przykładowo osobom cierpiącym na depresję często towarzyszy niemożność płakania, zaś przy zaburzeniach wynikających z traumatycznych doświadczeń nierzadko występuje nadmierna płaczliwość, która nie przynosi poczucia stanu ulgi czy stanu równowagi. Nadmierny płacz lub jego brak jest jednym ze wskaźników mówiących o konieczności zadbania o stan psychofizyczny i warto w takiej sytuacji skorzystać ze wsparcia specjalisty.

Łzy mające na celu ochronę oka i te pojawiające się w wyniku reakcji emocjonalnej różnią sie swoim składem.

Funkcja komunikacyjna

Według antropologów człekokształtni mieli płacz w repertuarze swoich zachowań na długo przed mową. Wtedy jego rolą było zakomunikowanie innym osobnikom, że potrzebujemy pomocy. Faktem jest, iż mamy wrodzoną potrzebę zareagowania, widząc płacząca osobę. W kulturach, w których jest brak przyzwolenia na płacz lub jest ono bardzo ograniczone, może on stanowić komunikat: "Ufam Ci, czuje się z Tobą bezpiecznie", skoro mogę pozwolić sobie na łzy w Twoim towarzystwie.

Płacz w kulturze

Wielu badaczy potwierdziło, że płacz i skłonność do płakania w dużej mierze zależy od kultury, w jakiej się wychowujemy oraz płci i społecznych wobec niej oczekiwaniach. Różnice w częstotliwości czy gotowości do płaczu miedzy płciami w ogromnej mierze mają podłoże biologiczne. W dużym stopniu to prolaktyna odpowiada za częstotliwość, z jaką płaczą kobiety, zaś testosteron w przypadku mężczyzn jest tą substancją, która działa ograniczająco na płacz.

Jak w przypadku większości obszarów życia ludzkiego, na warstwę biologii należy nałożyć warstwę kultury. To ona jest jednym z czynników utrudniających mężczyznom swobodne korzystanie z dobrodziejstwa, jakim może być płacz. W różnych kręgach kulturowych ta zależność występuje w różnym natężeniu, niemniej jednak dominująca tendencja zniechęca mężczyzn do łez. Cechy kulturowo promowane wśród samca homo sapiens w ogromnej części kręgów kulturowych to m. in. odwaga, opanowanie czy racjonalność. W takiej sytuacji pozostaje mało miejsca na spontaniczne okazywanie łez, zwłaszcza w sytuacji publicznej. Tendencja ta stopniowo się zmienia, jednak nadal mały chłopiec może usłyszeć, że: "Mężczyźni nie płaczą", "Nic się nie stało, więc nie płacz" czy "Nie bądź beksą".

Patrycja Szeląg-Jarosz